NP Onderwijs: reflectie in de luwte van de storm
In de afgelopen weken kwamen onderwijsprofessionals uit po, vo, so, sbo en vso op verschillende plekken in het land samen om met OCW te reflecteren op het Nationaal Programma Onderwijs. Zo ook in Alkmaar, Amersfoort en Sittard, waar het ging over wat iedereen heeft opgestoken en wat het onderwijs kan leren van een roerige periode. “Fijn dat we hier samen dit gesprek kunnen voeren. En hopelijk ook kunnen blijven voeren.”
Alle hens aan dek
Grote leerachterstanden, ruzies en conflicten in de pauzes, personeelstekort: de meeste scholen zijn het er over eens dat corona onderliggende problemen aan het licht heeft gebracht. Op veel plekken in het land werd de coronapandemie ervaren als een storm, waarbij het alle hens aan dek was om te zorgen dat het schip niet zou vergaan. Een leraar uit het basisonderwijs in Alkmaar merkte op: “Door corona zagen we het effect van minder aanwezige ouders. Kinderen van ouders met een niet-westerse achtergrond en kinderen die de oudste thuis of enig kind zijn, raakten geïsoleerd en konden moeilijk aansluiting vinden.”
Dat had tot gevolg dat scholen direct op zoek gingen naar oplossingen. Emmers water uit de boot scheppen als het ware, zoals spreker dr. Kristin Vanlommel, lector ‘Organiseren van Verandering in Onderwijs’ bij de Hogeschool Utrecht (HU), in Amersfoort metaforisch zei. “Er was simpelweg geen tijd om van tevoren doelen vast te stellen,” aldus een van de leraren van een basisschool uit Sittard.
Extra handjes en middelen in het onderwijs
Een korte inventarisatie van wat scholen met het geld van het NP Onderwijs hebben gedaan, levert geen eenduidig beeld op. Vaak lag de focus op het bijspijkeren van taal- en rekenvaardigheden en ‘extra handjes’ voor de klas. Er werd uitgeweken naar andere professionals, zoals rekenspecialisten, onderwijsassistenten en pedagogen. Zo vertelde een begeleider op een basisschool in Alkmaar dat de hulp van een speltherapeut ontzettend wordt gewaardeerd, en op een basisschool in Sittard werd schooljudo geïntroduceerd. Onderwijsassistenten helpen vaak om kleinere groepen en klassen te vormen. Daarentegen gaven sommige scholen aan juist geen mensen van buiten binnen te halen.
“Als je focust op het sociaal-emotioneel welzijn, kom je tot leren”
Ook was vaak te horen dat de nadruk nu wat minder op leerachterstanden ligt, maar iets meer op het sociaal-emotioneel welzijn. “Zo kom je namelijk uiteindelijk tot leren,” was het argument van een docent op een middelbare school in Sittard. Op meerdere scholen werd de kanjertraining ingezet. Een basisschool in Sittard ziet hierdoor minder conflicten op het schoolplein.
Op een middelbare school in Amersfoort zijn met de gelden uit het NP Onderwijs veel klassenactiviteiten georganiseerd. “Juist tijdens die uitjes konden we effectiever gesprekken aanknopen met leerlingen die zich wat terugtrokken in de thuisonderwijsperiode. Verbinding is een belangrijke factor in het onderwijs.”
Trots op wat we hebben opgebouwd
De meeste scholen kijken ondanks alle uitdagingen tevreden terug op een periode van onrust en onzekerheid. “Ik ben trots op wat we hebben opgebouwd, met veel jonge leerkrachten die nog in opleiding zijn,” aldus een begeleider uit Alkmaar. In korte tijd hebben veel scholen het voor elkaar gekregen om onderwijs op een andere manier in te richten en op creatievere manieren les te geven. Dat is bijvoorbeeld terug te zien in de ICT-ontwikkeling in en nieuwe lesvormen als bewegend leren.
Sommige scholen zitten nog steeds volop in de storm, andere inmiddels meer in de luwte
Sommige scholen zitten nog steeds volop in de storm, terwijl andere zich inmiddels al meer in de luwte bevinden. Ook al voelt de coronapandemie als een zaak van het verleden, nog steeds ervaren scholen problemen als hoge werkdruk en personeelstekort. Bij veel scholen overheersen dan ook zorgen over de toekomst. “Hoe blijven we dit doen met minder geld en minder leraren?” vroeg een directeur van een basisschool zich af.
Veranker wat je echt wilt houden
Luwte of niet, voor veel scholen ligt het werk nu vooral in het creëren van rust bij leerlingen en het ontwikkelen van een visie op onderwijsverbetering. Een coördinator NP Onderwijs zei hierover het volgende: “We gaan meten wat we nu doen, zodat we kunnen kijken waarmee we doorgaan en waarmee we stoppen. We moeten ons afvragen waarom we bepaalde dingen doen en van daaruit doelen opstellen. Veranker wat je echt wilt houden.”
Scholen hopen vooral te kunnen blijven doorgaan om de effecten een kans te geven. En daar hoort wellicht ook een discussie bij over wat de maatschappelijke opdracht van de school is. Scholen hebben de afgelopen tijd veel op zich genomen, ook op het gebied van bijvoorbeeld psychologische zorg. Het veld roept OCW daarom op niet te veel taken naar scholen te schuiven. Zoals één van de deelnemers van de bijeenkomst in Sittard het zei: “Laten we elkaar niet gek maken.”
Crisis bindt
De samenwerking binnen scholen leverde vaak mooie inzichten op, net als die met andere professionals, organisaties en scholen. De weerbaarheid en het groepsgevoel werden vergroot. Een bestuurder van een middelbare school sloot zich bij die vaststelling aan: “Het is mooi om te zien dat crisis bindt.” Een docent van een basisschool riep dan ook op om samenwerking te bevorderen en andere onderwijsprofessionals meer te laten meetellen. “Onderwijs is niet alleen van de docent.”
