#1 Intro tutorials NP Onderwijs Kenniscommunity met Henk ter Haar
<Jan van de Ven en Henk ter Haar zitten tegen over elkaar aan tafel.>
<Jan van de Ven>
We gaan iets nieuws doen. Een poging tot een helpende hand voor leraren, schoolleiders en onderwijsbestuurders om samen het hoofd te bieden aan een uitdaging die na twee jaar corona veel van onze scholen kwam binnengewandeld. Veel gaat gelukkig goed op de scholen en alles gaat weer enigszins terug naar hoe het ooit was. En toch sluimert er op veel plekken iets.
Precies dat is de reden geweest voor de NPO kenniscommunity om een helpende hand te bieden. In die community zijn sectorraden, vakbonden, vakverenigingen en beroepsverenigingen uit het primaire en voortgezet onderwijs samen met het ministerie van OCW verenigd en slaan de handen ineen om de opgelopen uitdagingen na twee jaar corona het hoofd te bieden en een unieke samenwerking aan te gaan op de inhoud. Uitdagingen die ontstaan zijn in die afgelopen twee jaar door corona, maar misschien vaker nog versneld, vergroot of simpelweg zichtbaar geworden in die periode. Blootgelegd onder andere door een oproep van leraar Henk ter Haar op Twitter en de vele reacties die daarop binnenkwamen. Over de reacties en de achtergrond van die oproep dadelijk iets meer.
De reacties lieten in ieder geval iets zien. Het welbevinden van individuele leerlingen, hele klassen en ook van leraren, schoolleiders en ander onderwijspersoneel staat onder druk. De komende weken presenteren we daarom vanuit verschillende invalshoeken praktische tutorials voor leraren, schoolleiders en onderwijsbestuurders die de geschetste dynamiek herkennen en daar samen iets aan willen doen. Geen colleges tot drie cijfers achter de komma, maar experts die vanuit het klaslokaal onderzoek of onderwijsadvies
in een paar minuten een deelgebied of deelaanpak belichten.
<Er verschijnt een screenshot van de Tweet van Henk ter Haar, geplaatst op 7 december 2021 om 19:52 uur.>
De oproep van Henk in november die luidde als volgt: "Passieve leerlingen in havo en vwo 3. Veel passiever dan voor corona. Is dat herkenbaar? En zo ja, op welke manier proberen jullie samen de schouders er weer onder te krijgen?"
"Henk, die oproep deed jij op Twitter? Hoe kwam je tot die oproep? Wat zette je daar toe aan?"
<Je ziet Jan van de Ven en Henk ter Haar samen aan tafel zitten>
<Henk ter Haar>
"Eigenlijk mijn observaties in de school. Het is zo dat ik zowel voor de klas als in de gesprekken die ik met mijn collega's had, merkte dat ook de ervaren collega's waarvan je zou verwachten dat ze in konden spelen op veranderingen, die toch vastliepen omdat ze de leerlingen eigenlijk niet meer goed aan het werk kregen en ook zagen dat ze op een bepaalde manier apathisch waren. Dus daar kwam een hele duidelijke hulpvraag uit. Ze kwamen er zelf niet meer mee weg".
<Jan van de Ven>
"Maar je staat al hele tijd voor de klas. Ik geloof al een jaartje of twintig ongeveer dat je in het onderwijs rondloopt. Je zal toch vast wel vaker ook met passieve leerlingen in vwo 3 of havo 3 te maken hebben gehad. Wat maakte dit anders dan die passiviteit in de voorgaande
jaren?".
<Henk ter Haar>
"Ik denk dat het vrij massaal was. Er is altijd wel eens een leerling niet in beweging te krijgen, maar hier ging het vooral ook over hele groepen. Ik denk ook dat juist omdat het een hele groep is, leraren zich handelingsverlegen voelden omdat een individuele leerling kun je nog wel eens een keer even erbij halen. Maar als jij gewend bent op een bepaalde manier te werken met klassen en je krijgt niet terug van leerlingen wat je anders wel terugkrijgt, dan maakt het je gelijk handelingsverlegen op een manier waar je ook niet onderuit kan. Want een individuele leerling kun je nog wel een keer laten lopen en na de les er naartoe lopen van “Joh, hoe gaat het nu?" Maar een hele groep daar moet je echt iets mee. En op het moment dat dat niet gaat dan vreet het ook van de docent heel veel energie. En dat is denk ik ook een ander punt. Dus dat juist ook die leraren een beetje leeg liepen en dat had natuurlijk al een geschiedenis in de zin van online. Daar was je al heel veel aan het zenden,
en kreeg je weinig terug en daar waar de hoop misschien ontstond omdat je nu je weer bij elkaar was in de les, weer het gewone oude leven op kon pakken, daar bleek eigenlijk dat er nog steeds heel weinig terugkwam van de leerlingen. En ik denk dat dat een soort van druppel is geweest die juist dat laatste zetje heeft gegeven aan docenten waardoor ze zeiden van: "Hoe nu verder?".
<Jan van de Ven>
“Die wisselwerking".
<Henk ter Haar>
"Ja de dynamiek die er uit was of veranderd was".
<Jan van de Ven>
"Nou is dat iets wat jij constateerde op jouw school bij jouw leerlingen en bij jouw leraren. Maar jouw oproep raakt ook een gevoelige snaar en je kreeg heel veel reacties binnen. Kun je daar wat over vertellen?"
<Henk ter Haar>
"Ja, nou ja, het is wel vaker zo dat op het moment dat ik denk dat er iets te leren is dat ik dan mijn toevlucht zoek tot andere collega’s en Twitter is daar dan een plek voor. Ja wat er gebeurt soms is dat je dat er likes komen of dat er retweets komen maar nu zag ik eigenlijk iets anders en dat is dat er heel veel inhoudelijk werd gereageerd. Dus als je dat terugkijkt in voorbereiding op dit gesprek dan zie je ook dat er heel veel verhalen los komen.”
<Jan van de Ven>
“Anekdotes uit school.”
<Henk ter Haar>
“Ja, verhalen uit de klas zelf en dat maakte eigenlijk dat die verhalen vormden input ook om zelf dat beeld om daar zelf iets mee te gaan doen. Ik vind het zelf leuk om te schrijven, om op die manier ook wat dingen op een rij te zetten. En die verhalen vielen ook op waardoor het in het NRC een plek kreeg. Waardoor eigenlijk een soort, de beeldvorming wel zo in december wat werd bepaald van nou er is echt wel iets aan de hand. En van daaruit eigenlijk zeg maar in de actiestand gekomen van oké, nou blijkbaar is dit niet alleen iets waar ik een verzuchting over doe op Twitter maar is het iets wat breder leeft en hier zouden we iets mee moeten".
<Jan van de Ven>
"Ja en nou had je die oproep gedaan in november-december en die stukken van jou die daarna kwamen die je met Ivo Meiland schreef, die richtten zich ook niet alleen op het
welbevinden van leerlingen maar ook over het welbevinden van jouw collega's en van leraren of dat ze nou 20 jaar al in het vak stonden of net gestart waren. Is er iets veranderd ten aanzien van november-december en de maanden dat we nu vooruit zijn; het mooie weer begint door te breken, corona gaat wat naar de achtergrond. Is daarmee ook het probleem als sneeuw voor de zon verdwenen of is dat te makkelijk gezegd?"
<Henk ter Haar>
"Er is inderdaad wat je merkt, december is altijd, dat weet iedereen die in het onderwijs werkt of misschien wel waar dan ook werkt, maar als je al even niet zo lekker zit, is december extra lastig. Dus het is fijn dat het weer voorjaar is dat er heel veel zon is nu en dat is prettig; tegelijk is het zo dat na de pandemie we nu ook weer te maken krijgen met een oorlog en dat heeft ook weer impact dus er lijkt dan een soort van, merk ik in de gesprekken ook wel, een soort van schaduw er zijn altijd wel ergens wat donkere wolken en dat op zich kan ook een verrijkende ervaring zijn in de zin van kijk dit zijn voor ons hele grote onderwerpen dus het onrecht in de wereld of dat er zo dichtbij een grote oorlog is maar ik denk dat voor heel veel jongeren, leerlingen, de basisschool, vo, maakt niet zoveel uit, dat voor heel veel leerlingen er vaak problemen zijn die voor die leerlingen net zo groot zijn misschien als een oorlog voor ons is. Dus het overlijden van je huisdier of het doodgaan
van je huisdier waar in ieder geval de of een opa of oma die heel ziek is het lot van een kind
speelt zich vaak op de achtergrond af maar heeft wel heel veel invloed ook op hoe een leerling in jouw klas zit en ik denk dat als we iets mee zouden kunnen nemen uit wat er nu allemaal gebeurt dat dat is van hey realiseer je dat er voor elk kind voor elke leerling in je klas een oorlog of een groot ding kan zijn dat hem in de weg zit en ik denk dat dat een les is die we in ieder geval mee kunnen nemen zonder daarmee meteen te zeggen dat wij allemaal maar volledig aan de pedagogische kant van het verhaal moeten gaan zitten, ik denk dat we wel herkennen dat het gesprek over "hoe geef je les" lijkt soms te gaan nou ja het lijkt een beetje zoals je bent of een gigantische pedagoog die heel erg op de relatie zit of je bent enorm cognitief; kennis en die kant van het verhaal en ik denk dat het uiteindelijk ergens in het midden ligt en dat het vooral gaat om een bepaalde houding dus hoe kijk je naar een kind? Je hoeft niet meteen 30 minuten van je les of van je lesdag op te offeren voor dat gesprek als je dat al zo ziet maar je kunt het vooral gewoon als houding aannemen van hey zorg dat het kind zich gezien weet ook in zijn leerling-zijn of kind-zijn eigenlijk in de bredere
zin waarvan het leerling-zijn maar een onderdeel is".
<Jan van de Ven>
"Ja precies, en dat leerling-zijn dat het ook weer onderdeel is van het groep-zijn en het samen die groep zijn ja dat dat welbevinden dat issue rondom welbevinden dat is dus enigszins wel ook collectief geworden rondom datgene wat corona met zich mee heeft
gebracht, je noemde al het op afstand lesgeven het opnieuw sluiten van scholen, het niet kunnen treffen van je sociale omgeving op die school, zowel voor leerlingen als voor voor leraren maar je zegt dus eigenlijk ook van het is niet iets wat alleen maar bestaat door de gratie van wat corona met ons heeft gedaan het is eigenlijk wel groter dan corona alleen
en corona heeft het wel wat collectiever gemaakt en misschien een vergrootglas op gelegd".
<Henk ter Haar>
"Ja dat denk ik het zou ons misschien op een bepaalde manier bewust kunnen maken van,
en dat is echt wat ik voor mezelf heb ontdekt van hey het is gewoon heel, en dat merk je ook op de moment dat je en daar gingen die artikelen die ik met Ivo heb geschreven ook over, erken zeg maar de leerling of de collega in die situatie van, hey er is mij iets overkomen waar ik verder niet zoveel aan kan doen maar ik moet er wel iets mee en zorg dat je dat je die collega of die leerling daarin erkent dat je laat weten dat je dat gezien hebt en ga vervolgens het gesprek aan van hey hoe nu verder hoe zullen we dat samen gaan doen met elkaar".
<Jan van de Ven>
"Ja kijk en dat is precies inderdaad de reden waarom wij deze introvideo op die tutorials maken een initiatief waar ik dadelijk wat meer over vertel om te kijken of we samen ook gewoon de schouders daaronder kunnen krijgen en de helpende hand kunnen bieden. Wat hoop jij dat zo’n serie tutorials straks brengt voor scholen, voor leraren, voor voor directeuren? Je hebt het onderwerp een beetje geagendeerd, die NPO Kenniscommunity heeft onder andere dit initiatief daarop losgelaten. Wat hoop jij dat dat het op gaat brengen?"
<Henk ter Haar>
"Nou ik denk dat, dit is ook een maatschappelijk probleem, nou zijn we altijd een beetje huiverig van wat krijgen we nu weer over de schutting of zo maar dit is gewoon iets waarin
je ziet dat je leerlingen ergens mee worstelen, ik denk dat het feit dat we dat met z'n allen weten zorgt er ook voor dat we die kennis en expertise kunnen mobiliseren, ik denk dat het ook mooi is om we hebben ook geleerd met elkaar omdat die kennis te delen juist ook in de afgelopen jaren in die periode van online, dat er hele mooie manieren zijn om online ook te leren ik denk dat die tutorials op die manier een rol kunnen spelen wat ik ook hoop is dat het op gaat leveren dat we proberen niet alleen vanuit het onderwijs hier naar te kijken maar breder vanuit het hele domein dus juist ook met jeugdhulp, dat de scholen zich op die manier ook laten voeden door organisaties en door het hele publieke domein eigenlijk".
<Jan van de Ven>
"Expertise die er ook is buiten de school".
<Henk ter Haar>
"Ja ook mobiliseren".
<Jan van de Ven>
"Ja precies. Oké dankjewel voor je toelichting Henk. Belangrijk om te duiden wat er aan
deze tutorials ten grondslag ligt. De komende weken presenteert het Lerarencollectief vanuit die NPO kenniscommunity in samenwerking met onder andere dus het Platform VVVO drie keer vijf video's voor iedereen uit het onderwijs waar iedereen zijn voordeel mee zou kunnen doen. Met veel plezier in ieder geval mede mogelijk gemaakt door ons door researchED en onder regie van Pedro De Bruyckere. We wensen jullie veel kijk- en luisterplezier
en hopelijk hebben jullie er iets aan. Dankjewel”.
