#6 Sociaal-emotioneel leren in het schoolteam
Dag, ik ben Kees van Overveld
en vandaag ga ik het met jullie hebben over over sociaal-emotioneel leren (SEL) in het schoolteam.
<Er verschijnt een dia naast Kees van Overveld met een screenshot van een video met hem, ook voorzien van een afbeelding over SEL. Boven de screenshot staat “Video Lerarencollectief 2020”>
Over sociaal-emotioneel leren en belang daarvan hebben we al heel veel gesproken,
bijvoorbeeld in 2020. Vandaag verleggen we de focus, vandaag gaat het over de leraar en sociaal-emotioneel leren in relatie tot stress en welbevinden.
<Er verschijnt naast Kees van Overveld een dia met de tekst “In deze video” en hierna komt een opsomming: - Belang van SEL voor de leraar – Aandacht voor emotionele competenties>
Ik ga heel specifiek iets vertellen over de sociaal-emotionele competenties van de leraar en ik zal gaan inzoomen op de emotionele competenties.
<Een dia met de titel “Onderzoek naar ‘teacher stress’” verschijnt. Het heeft 2 onderdelen: - stressvol beroep – Stress hangt samen met ‘low SEC’ >
Allereerst iets over teacher stress en het onderzoek daarnaar. We weten dat het beroep van leraar enorm stressvol is en dat leidt tot onaangename klachten zoals burn-out en allerlei
lichamelijk ongemak.
Wat niet heel veel mensen weten is dat stress ook enorm samenhangt met low-SEC, lage sociaal-emotionele competenties van de leraar. Op het moment dat je bij jezelf niet
goed kunt nagaan hoe je je voelt en als je je emoties niet goed kunt reguleren dan zal de
stress toenemen.
<Er verschijnt een dia van een model met de titel “Jennings & Greenberg (2009)”. Het model toont de sociaal-emotionele competenties van de leraar en hoe deze beïnvloed worden door bijvoorbeeld klassenmanagement, een gezond klassenklimaat, een goede relatie tussen leraar en leerling en meer.>
Jennings en Greenberg hebben een prachtig model gemaakt waarin uitkomt hoe die sociaal-emotionele competenties van de leraar en het welbevinden
uiteindelijk leiden tot mooie leerresultaten.
In dit model zien we aan de linkerkant de leraar staan, de leraar die goed in zijn vel zit. Als je als leraar goed in je vel zit dan ben je in staat om duurzame relaties met je leerlingen op te bouwen. Je bent ook in staat om een goed klassenmanagement weg te zetten. Door duidelijk te zijn en door vriendelijk te zijn kun je beginnend ordeverstorend gedrag al in een vroeg stadium stoppen. Een leraar die goed in zijn vel zit zal uiteindelijk ook binnen de school heel veel kunnen betekenen voor de implementatie van een SEL-programma, vanuit de kennis en de motivatie die die heeft.
En al die zaken tezamen leiden er toe dat er een veilig klassenklimaat ontstaat.
En uiteindelijk zal dat veilige klassenklimaat een voedingsbodem zijn voor leren, op
sociaal-emotioneel gebied maar ook op de academics-kant; het lezen, taal, rekenen.
Onderin dit model zien we nog een balk met contextuele factoren. Dat kan bijvoorbeeld het
team zijn, het klimaat in het team, de cultuur in het team, is het bijvoorbeeld normaal om met elkaar te spreken over emoties.
<Er verschijnt naast Kees van Overveld een dia met de titel “Versterken SEL-competenties” en daaronder staat “Meer kennis over SEL> vooral emotionele competenties” >
Het mooie is dat we die emoties van leraren kunnen versterken. Daar zijn veel manieren voor. En vandaag focus ik op kennis.
Het blijkt dat in opleiding en ook in professionaliseringstrajecten weinig aandacht is voor die sociale-emotionele competenties. We kunnen daar veel meer mee. Ik laat u vandaag kennis maken met de RULER-approach.
<Naast Kees van Overveld verschijnt een dia voorzien van de kaft van het boek “Permission to feel” van Marc Brackett, Ph.D. met als ondertitel “Unlocking the power of emotions to help our kids, ourselves and our society thrive”.
Naast het boek staat bovenaan “RULER-approach” en “Yale University Center for Emotinal Intelligence”.
RULER staat in het Nederlands voor Herkennen, Begrijpen, Benoemen, Uiten en Reguleren van emoties.>
RULER-approach komt uit het boek van Marc Brackett, een geweldig boek met als titel "Permission to Feel". RULER staat voor Recognize, Understand, Labeling, Express en Regulate. Oftewel in het Nederlands ben jij als leraar in staat om
te herkennen dat die emotie bij jou binnenkomt, vaak is dat via spierspanning of een onaangenaam gevoel in je lichaam. Ben je in staat om te begrijpen waar die emotie vandaan komt? Wat is de trigger, de aanleiding, de oorzaak? Heb je er letterlijk de woorden voor? Kun je benoemen wat je voelt? Woorden als verdriet, frustratie, boosheid. Ben je in staat om die emoties te uiten? En durf je dat ook? In het bijzijn van je collega's? En als de emoties heel erg oplopen, ben je dan in staat om de emotie zo te reguleren dat het niet uit de
hand loopt?
In zijn boek doet Marc Brackett een geweldige quote.
<De quote verschijnt in een beeldvullende dia: “Labeling an emotion is a form of regulation”, (Marc Brackett, 2019)>
En wat hij hiermee zegt is in feite op moment dat je aan het formuleren bent, de woorden aan het zoeken bent, het woorden aan het uiten bent, dan ben je al bezig met emotieregulatie.
Zo krachtig is taal. Taal is als het ware de blusdeken van de emotie.
<Naast Kees van Overveld verschijnt een dia met de titel “Werken aan welbevinden via emotionele competenties”. Daaronder “Tip: gebruik de Moodmeter”. Daaronder 2 items: 1. Besprekke met uw collega’s wat interacties met anderen bij u oproepen 2. Wees daarbij precies in uw emotietaal”>
En wat Marc Brackett zegt is dat we in schoolteams enorm kunnen werken aan welbevinden door juist de focus op die emotionele competenties van leraren. Bespreek met elkaar regelmatig wat er voorvalt en benoem de emoties die daarbij opkomen. Hij bedacht een prachtig instrument, de zogenaamde Moodmeter. Dat instrument gaat heel erg in op het begrijpen van de situatie, begrijpen van je emotie en gaat in op het benoemen daarvan.
<De dia met de kaft van het boek van Marc Brackett en de uitleg van de betekenis van het woord RULER verschijnt weer, nu met de woorden Understand en Labeling (Begrijpen en Benoemen) gearceerd.>
En wat is dan die Moodmeter? Die zie je hier, een vereenvoudigde versie.
<Een grafiek verschijnt. Op de x-as worden gevoelens getoond en die gaan van links “onprettig” naar rechts “prettig”. Op de y-as wordt de energie weergegeven, die gaat van onderaan “laag”, naar bovenaan “hoog”.
Het model heeft 4 uitkomsten met 4 gekleurde vlakken:
1. onprettig - laag = blauw
2. onprettig - hoog = rood
3. prettig - laag = groen
4. prettig - hoog = geel>
Het zijn vier velden elk gevuld met emotiewoorden. Er zijn twee schalen van belang. De ene schaal is die van de gevoelens of de emoties. Die zijn plezierig of minder plezierig. En je ziet het energieniveau, dat is laag of hoog. Kijken we naar het groene vlak: dat is het vlak waarin we ons plezierig voelen. Relaxed, chill. Er is niks aan de hand, een lekkere lome toestand. Denk even aan een hangmatje op het strand. Maar er zijn ook momenten dat we enthousiast zijn. Dat de energie door het lichaam bruist en het hoofd knalt uit elkaar. We zijn optimistisch, we hebben hoop, we zijn blij, we zijn gelukkig. Maar als we kijken naar het blauwe stuk, dat is een stuk waar de emoties uit ons wegstromen, wegvloeien. We zitten in de knoop met onszelf, we zitten in de put, we tobben. We zijn misschien verdrietig, we zijn moe, we zijn verveeld. En als we dan naar het rode vlak gaan en dan gaan we nog even op inzoomen, dan zien we dat daar een hoge mate van energie aanwezig is.
<Er verschijnt een tabel van 3x3 vakken met als extra omschrijving “Rode vlak” en
- hoog energielevel: onrust en ongemak
- onplezierig gevoel
De woorden in de tabel zijn van links naar rechts, van boven naar onder: Driftig, Gefrustreerd, Gespannen, Bang, Boos (deze is rood omcirkeld), Nerveus, Ongerust, Zorgelijk en Geïrriteerd.>
Dat zorgt voor heel veel ongemak, lichamelijke onrust in je hoofd, in je lichaam. Het is een onplezierig gevoel.
En wat Marc Brackett zegt is, bespreek met je collega of met je collega's, met je team, situaties die lastig voor je zijn. Ga na, wat was er precies aan de hand? Wat waren de details, wat waren de triggers die bij jou van alles losmaakten? En kun je dan heel specifiek benoemen binnen deze vier velden, welk woord het best bij de situatie past? Stel dat het boosheid is. Ga dan in gesprek met je collega's.
Het mooie is in de moodmeter dat je de omliggende velden kunt gebruiken om te kijken of boos wel boos is. Misschien was je niet boos, maar was je bang in de situatie, bang van de leerling. Misschien sprak er heel veel frustratie uit, of was je nerveus. Als je collega's met je in gesprek gaan en steeds specifieker gaan doorvragen, wordt de situatie steeds helderder. De gedachten worden helderder, de emoties worden specifieker. En je zult het gevoel hebben dat je steeds meer grip krijgt op de situatie. En als je grip krijgt op de situatie ben je minder gespannen, minder stress, meer welbevinden. Die moodmeter is een geweldige tool om aan welbevinden te werken. En niet alleen in teams, er bestaan ook apps, de moodmeter-app, waarmee je op je eigen telefoon door de dag heen de gemoedstoestand kunt vastleggen.
Werk aan emotionele competenties voor het welbevinden.
Goed, tot slot.
Leraren zijn het rolmodel voor de overdracht van sociaal-emotionele competenties bij
leerlingen. En daarbij helpt het als je weinig stress hebt.
Ik wens jullie dan ook weinig stress toe en heel veel welbevinden.
Dank je wel voor het kijken, dank je wel voor het luisteren.
Dag.
Kees van Overveld.
