#8 Klassewerkplek – Paul Baan

Mijn naam is Paul Baan.

Na mijn studie bedrijfskunde ben ik ooit de IT-sector ingerold en de laatste tien jaar was ik daar bestuurder van een snelgroeiende onderneming.

Er zijn heel veel verschillen tussen de IT-sector en het onderwijs, maar er zijn ook twee hele belangrijke overeenkomsten:
1. Ten eerste: je werkt altijd met hoogopgeleide professionals

en

2. ten tweede is er altijd een structureel tekort aan die professionals.

Met ons IT-bedrijf hadden we daar een oplossing voor gevonden en die maakte dat ik de handen vrij kreeg om eens wat anders te gaan doen. En toen ben ik zij-instromer geworden

en heb ik aan den lijve ondervonden dat er in het onderwijs op sommige plekken anders wordt omgegaan met die professionals en dat leidt dan tot een te hoge uitstroom en een hoog ziekteverzuim.

Samen met een aantal besturen zijn we toen een initiatief gestart dat op basis van  wetenschappelijke inzichten onderzoek doet naar werkgeluk onder leerkrachten en werkgeluk omdat dat een belangrijke voorspeller voor behoud blijkt te zijn. Met ons onderzoeksinstrument zijn we in staat om scholen te helpen met het behoud van leerkrachten te versterken en bovendien vinden we elk jaar weer scholen die dat eigenlijk prachtig voor elkaar hebben en als hele mooie voorbeelden dienen voor perfect

werkgeverschap.

<Naast Paul Baan verschijnt een dia met als belangrijkste term “Productiviteit”.  De termen Levensgeluk en Werkgeluk beïnvloeden die productiviteit positief. Als gevolg van die toenemende productiviteit, nemen de prestaties toe en nemen verloop en verzuim af.>

Ons onderzoek is gebaseerd op het werk van het EHERO-instituut van de Erasmus Universiteit en dat is een instituut opgericht door professor Ruud Veenhoven en die hebben ruim na vier decennia aan wereldwijde onderzoeken over geluk gebundeld in een database en in die database kun je vinden hoe verschillen in geluk verklaard worden, maar ook welke aspecten een voorspellende waarde voor geluk hebben en bovendien kon worden aangetoond dat geluk inderdaad bijdraagt aan behoud, minder verzuim en een hoge productiviteit.

Ons onderzoek bestaat uit zes thema's met ieder vijf positief geformuleerde

stellingen en ik heb in kaart gebracht welke stellingen van die dertig nu de grootste samenhang hebben met het geluk van leerkrachten en die zie je hier, er staat wat veel informatie.

<Er verschijnt een beeldvullende dia met als titel “Belangrijkste voorspellers” en daaronder 5 aspecten:
1. Deze school helpt me met het bereiken van mijn persoonlijke doelen

2. Mijn schoolleider steunt mij in mijn keuzes en helpt me die te realiseren

3. Mijn schoolleider kent mijn doelen en snapt wat ik nodig heb

4. De schoolleiding neemt mijn ideeën serieus en ondersteunt me in de uitvoering ervan
5. Er is tijd en ruimte genoeg om aan mijn eigen ontwikkeling te werken>

Wat je terug ziet is dat het gaat over eigen doelen, zelf keuzes kunnen maken, ontwikkelen en voor de volledigheid, we hebben ook stellingen over werkdruk, over salaris en over collegialiteit, maar dit zijn de stellingen met de grootste voorspellende waarde. Wat dus heel erg opvalt is de wens van de leerkracht om serieus doelen na te streven, daarbij zelf keuzes te kunnen maken en ondersteund en uitgedaagd te worden ook om verder te groeien. Deze inzichten zijn niet uniek voor het onderwijs, dat patroon wat je hier ziet zie je eigenlijk in alle sectoren terug waar hoogopgeleide professionals aan het werk zijn. De vraag is wat kun je nu doen om te zorgen dat deze randvoorwaarden voor werkgeluk goed zijn ingevuld? We hebben daarvoor allerlei interventies verzameld op basis van interviews met die voorbeeldscholen die we hebben gevonden en die interventies delen we op allerlei manieren waar we maar kunnen. Voor nu heb ik het even samengevat tot drie hoog over handvatten voor leerkrachten en schoolleiders.
 

Voor de leerkracht. Kort samengevat vanuit de leerkracht zijn de volgende drie zaken belangrijk.

1. Zorg dat je op een school werkt met een duidelijke visie, doelen en kaders en zorg dat je die doelen, kaders en visie ook deelt. En een visie dat is niet een A4-tje met allerlei gemeenplaatsen over onderwijs, dat is iets wat dat is een gedeeld geloof waar jij achter staat, waar de school achter staat, waar je collega's achter staan, wat jullie samen delen. En goede doelen geven vervolgens richting zodat je weet wanneer doen we het goed met deze visie die we in gedachten hebben. Kaders bepalen vervolgens het speelveld waar binnen jouw eigen professionele autonomie gedefineerd wordt. Prachtig voorbeeld hiervan vind ik de Vlashof in Tilburg een school in een hele uitdagende wijk, en kwam uit een hele moeilijke positie met een nieuwe schoolleider die heel sterk op dat visiestuk is gaan focussen en daar heel sterk de leerkrachten bij heeft uitgezocht, is die school van niet zo'n goede school naar een van de betere scholen van Tilburg nu doorgegroeid.
2. Volgende: stel je eigen ontwikkeling centraal, heb lef in het centraal stellen daarvan, daag je omgeving hierin uit, vraag feedback, geef feedback en zorg dat je elkaars leerdoelen goed kent. Met name dat laatste, daarmee kun je je collega's ook continu uitdagen om die groei te pakken. Ik ken een mooi voorbeeld van een school waar de jaarlijkse formatie plaatsvindt door met het team te gaan kijken naar nou hoe gaan we de klassen verdelen waarbij als eerste uitgangspunt wordt genomen elkaars leerdoel. Wat is jouw leerdoel, wat is jouw leerdoel, welke klas zou daar het beste bij kunnen passen om dat volgend jaar te gaan realiseren.
3. En tenslotte: wees sterk in het maken van keuzes. Focus op je kerntaak, dat is goed onderwijs en op je eigen kerndoelen en dat is in belangrijke mate ook je ontwikkeling. Als het goed is, past dit ook naadloos bij de visie van de school. Keuzes maken wordt dan een stuk eenvoudiger en het gaat je heel veel opleveren. Mooi voorbeeld hiervan is de Alan Turingschool in Amsterdam: veel gestandaardiseerd, sterke visie, sterke focus waardoor ze heel veel dingen naar buiten hebben kunnen duwen waardoor de focus op onderwijs steeds sterker kan worden. En dat vinden leerkrachten ook fijn.

Vanuit de schoolleider zijn er ook drie zaken belangrijk en dat is

1. Ten eerste: zorg voor veiligheid. Ook leerkrachten doorlopen een leerproces en dat proces doorlopen ze met jou, niet met alle andere betrokkenen in en rondom de klas zoals ouders en externe instanties, noem het maar op. Zorg dat er een veilige discomfort is waarin groei kan ontstaan. Fouten kunnen gemaakt worden maar er kan ook gegroeid worden.
2. Ten tweede zorg dat je niet alleen de professional kent maar ook de mens achter de professional en laat zien dat je wat met die kennis doet. Kindcentrum Sterrenbos; prachtig voorbeeld. Een leerkracht komt in de privésituatie die veel gaat vergen en eigenlijk omdat ze die leerkracht goed kennen kunnen ze acties uitzetten om te voorkomen dat die uit gaat vallen door eventjes tijdelijk wat meer ruimte te creëren. Die leerkracht hartstikke gelukkig, die leerkracht daarna ook weer terug zonder dat er grote verliezen zijn geleden. Doordat de schoolleider echt zicht heeft op wat de mensen nodig hebben. Erken ook de ongelijkheid daarbij; de ene leerkracht brengt iets anders mee dan de andere, heeft een andere levensfase, komt uit een andere thuissituatie en dat fluctueert ook door de tijd. Heb daar aandacht voor.
3. En tenslotte: heb lef. Durf de menselijke maat te laten prevaleren boven het systeem of de regels.  Wees de baas van de regels, laat niet de regels de baas zijn van de school. En als je erbij buiten de lijntjes moet kleuren om de leerkrachten nog betere leerkrachten te laten worden, doe dat dan. De Leonardo da Vincischool in Amsterdam is daar weer een prachtig voorbeeld van: iemand die kijkt naar wat heeft het onderwijs nodig, wat hebben de leerkrachten daarvoor nodig en dan zullen we af en toe misschien iets buiten de regels moeten kleuren om dat voor elkaar te krijgen. En dat lukt dan dus ook.

Met klassewerkplek laten we alle deelnemende scholen precies zien waar ze staan op al

dit soort relevante aspecten van werkgeluk. Met de reportage in de hand kunnen ze zelf aan de slag in het vergroten van werkgeluk. En doordat we dat doen in de vorm van een vergelijkend onderzoek, en dat moet wel, want werkgeluk kun je niet in absolute termen meten, weten scholen ook meteen op welke specifieke gebieden er nog groei te halen is. En zo zorgen we ervoor dat de lat van het werkgeverschap in het primair onderwijs steeds verder omhoog gaat.

Paul Baan