“Leerlingen én leerkrachten profiteren van extra vakken”
Wetenschap & techniek, muziek, judo en dans. Deze vakken krijgen de 147 kinderen van fusieschool Op ’t Hof - De Malsenburg in Tricht van geld uit het NP Onderwijs. “Dat heeft niet alleen voordelen voor de leerlingen”, zegt directeur Margreet van Iterson, “maar ook voor de leerkrachten.”
Met de vrijgespeelde ruimte kunnen zij leren van elkaar en andere projecten oppakken. Zoals verbetering van het taalonderwijs. “Omdat een vakspecialist de kinderen judoles geeft, heb ik tijd om in de middenbouw aan leesbevordering te doen. Want daar ligt mijn kracht. Alle lessen worden er beter van,” aldus Karin Baars, leerkracht in Unit 7-8. “Er zijn veel mogelijkheden als je out of the box denkt.”
Een fusie vol uitdagingen
Op 1 augustus 2019 fuseerden de basisscholen Op ’t Hof in Tricht en De Malsenburg in Buurmalsen. “Dat had veel voeten in de aarde. De fusie betekende dat de kleine dorpsschool in Buurmalsen verdween, en dat riep de nodige sentimenten op”, vertelt Margreet. Maar het samengaan van de scholen biedt ook mooie kansen. “We staan op het punt om op de plek van het huidige gebouw een nieuwe school te bouwen. Hierdoor wordt het mogelijk een Integraal Kind Centrum te realiseren. En dan veranderen we ook de dubbele naam van de school.”
De fusie had grote invloed op de resultaten van de leerlingen. Het proces zorgde voor onrust, verdeeldheid en een gevoel van uitsluiting. “Het viel meteen op dat er door de kinderen minder werd gepresteerd dan de jaren ervoor,” aldus Margreet. “Fusies zijn niet goed voor leerlingen, ouders en leerkrachten. Als ik kijk naar mijn school, zie ik dat de fusie de grootste invloed heeft gehad op de kinderen. Nog meer dan de coronamaatregelen. Het sentiment gaat pas weg als de laatste leerling die het fusieproces heeft meegemaakt van school gaat. Gelukkig zien wij inmiddels wel weer een stijgende lijn in de resultaten.”
Niet alleen door corona
“Toen de scholen tijdens de eerste lockdown de deuren moesten sluiten, hadden we een vrij nieuw team met drie nieuwe teamleden vanuit de andere school. Dat was zoeken, zeggen Karin en Margreet. Ook omdat de school werkt met unitonderwijs, waarbij lerarenondersteuners en onderwijsassistenten veel worden ingezet. “Het was puzzelen om dat in te passen in het online onderwijs. Inmiddels voelt iedereen zich een stuk vrijer en zelfverzekerder in het digitale klaslokaal. Er zijn nog steeds online lessen, bijvoorbeeld als een klas in quarantaine moet. Margreet: “De lesinhoud is prima op peil gebleven, ook tijdens de lockdowns. We zien daardoor relatief weinig extra achterstanden op het cognitieve vlak door corona.” Karin: “Natuurlijk zijn er resultaten die beter kunnen, maar we hebben als school niet overal invloed op.”
Volgens Margreet worden de uitdagingen in het onderwijs niet alleen veroorzaakt door een fusie of coronamaatregelen. “De laatste jaren is het onderwijs er financieel bekaaid vanaf gekomen. Kijk maar naar het lerarentekort. De focus is erg komen te liggen op de hoofdvakken rekenen, taal, lezen en spelling. Hiervoor zijn de normen ook verhoogd. Deels is dat goed hoor, maar dit zorgt ervoor dat er veel tijd moet worden geïnvesteerd in deze hoofdvakken, en dat er minder tijd overblijft voor vakken die voor kinderen óók erg belangrijk zijn, zoals muziek en dans. Uit onderzoek blijkt dat dit soort vakken er juist voor zorgen dat rekenen en taal beter beklijven. Het moet niet alleen gaan om de cognitieve vaardigheden van de kinderen, maar zeker ook om de sociaal-emotionele ontwikkeling.”
Kinderen willen spelen
Er zijn bij de leerlingen achterstanden merkbaar op het sociaal-emotionele vlak. “Het is met name slecht dat de hele sociale context wegvalt als de school dicht is”, zegt Margreet. “Kinderen willen spelen, uitdagen, ontdekken. Dat is wat ze nodig hebben: interactie met elkaar. Ze vinden het niets om in hun kamertje naar een scherm te kijken. Lesgeven is niet alleen een leerkracht die een bak met kennis over leerlingen uitstort. Kinderen leren met name ook veel van de interactie met anderen, aan wie ze zichzelf continu spiegelen. Zonder die interactie valt voor een groot deel weg hoe kinderen zich verhouden tot hun vriendjes of de klas. Dat valt pas op als de school dicht is.”
Op ’t Hof - De Malsenburg heeft ervoor gekozen om het geld vanuit het NP Onderwijs te besteden aan het inhuren van freelancers, die lesgeven in wetenschap & techniek, muziek, judo en dans. “Dit zijn vakspecialisten die hun lessen vol enthousiasme geven. Daar bloeien de kinderen van op,” aldus Margreet. “Neem bijvoorbeeld de muzieklessen. Er stond hier een piano te verstoffen. Nu rijdt de muziekleraar dat instrument door de school en wordt erop gespeeld en rond gezongen. Na schooltijd blijven er kinderen bij die piano hangen, om er nog even verder op te kunnen spelen. Dat zorgt voor verbondenheid en het werkt aanstekelijk. Er zijn zelfs leerlingen die via een app op hun tablet piano zijn gaan leren spelen.”
Geen schaap met vijf poten
Er wordt vaak gezocht naar leerkrachten die alleskunners zijn. Margreet vindt dat onrealistisch: “Als ik een leerkracht heb die didactisch en pedagogisch goed is, en daarnaast ook nog een gymbevoegdheid heeft, dan neem ik het op de koop toe dat deze persoon minder uitblinkt in het geven van geschiedenis of muziek.” Het unitonderwijs zorgt ervoor dat leraren hun vaardigheden optimaal kunnen benutten. Door het inzetten van de vakspecialisten is dit verder uitgebouwd. “We moeten een team samenstellen waarin iedereen elkaar aanvult”, zegt Margreet. “Voor een directeur zijn de leerkrachten de belangrijkste tool die je in handen hebt. Je moet ervoor zorgen dat iedereen doet waar hij of zij goed in is, en dat ook leuk vindt.”
Door het inzetten van de vakspecialisten worden de leerkrachten vrijgespeeld. “De specialisten doen waar zij goed in zijn”, ziet Karin. “Het zou mij veel moeite kosten om een goede judoles te geven, maar nu iemand anders dat doet, kan ik in die tijd een extra taak oppakken. In mijn geval is dat het leesonderwijs een impuls geven. Zo ben ik niet alleen de juf van een unit 7-8, maar kan ik ook een plan opstellen voor het verbeteren van het leesonderwijs in de middenbouw, omdat daar een achterstand is geconstateerd. Als ik dit naast mijn vaste werkzaamheden had moeten doen, dan was het waarschijnlijk nachtwerk geworden. Nu kan ik het doen binnen de tijd die ervoor staat, zonder dat mijn unit eronder lijdt. Hoe mooi is dat?”
Investeren in het team
De school zet het NP Onderwijs ook in voor de professionalisering van het team. Margreet: “Door de fusie moesten de leerkrachten nog leren goed samen te werken en afstemming te zoeken in de units. Daar is een trainer voor gekomen. Met de methode van Lesson Study hebben we gezamenlijk een praktijkonderzoek gedaan naar zaken die niet lekker lopen. Nu weten we veel beter waar ieders kracht ligt. Dit heeft goed geholpen.” Door de inzet van de vakspecialisten is er ook ruimte ontstaan voor het ‘leren leren’ door de leerkrachten. “Er is nu de gelegenheid om een kijkje te nemen in de les bij iemand anders. Daar kunnen leerkrachten veel van opsteken.”
Margreet ziet dat veel scholen de NPO-gelden gebruiken om extra onderwijspersoneel in te huren, en zo de groepen te verkleinen. Margreet: “Ik wil liever investeren in het nu. Zodat het team niet afhankelijk is geworden van tijdelijke lerarenondersteuners of onderwijsassistenten als de extra gelden straks weer opdrogen. En waar vind je mensen? Het water staat ons ook aan de lippen, bijvoorbeeld als iemand ziek is of met zwangerschapsverlof gaat. We hebben landelijk een groot tekort aan leraren en iedereen blijft vissen uit dezelfde vijver, die inmiddels leeg is. Sterker nog, als je al een nieuwe leerkracht kunt aantrekken, betekent dat vaak dat je die bij een andere school weghaalt. Dat is een probleem, maar dit komt ook doordat iedereen blijft denken in dezelfde oplossingen voor problemen die al langer geleden zijn ontstaan. Ik wil scholen oproepen om te kijken of ze het op een andere manier kunnen aanpakken. Door het uitnodigen van vakspecialisten haal je fantastische mensen binnen, die geweldige lessen geven.”
Neem je verantwoordelijkheid
“We kunnen de schuld van achterstanden niet op corona blijven schuiven”, stelt Karin. “Wij zijn de professionals. Met de juiste middelen zijn we in staat om hier wat aan te doen. Het eindresultaat is dat wij nu meer blije leerlingen en leraren hebben. Maar daar is natuurlijk een heel proces aan vooraf gegaan. De keuzes die zijn gemaakt voor de inzet van het NP Onderwijs hebben ervoor gezorgd dat de leerkrachten hun werk nu beter kunnen doen. We kunnen wel blijven zeggen dat het allemaal zo erg is en dat er achterstanden zijn, maar daar lossen we niets mee op. Margreet heeft mij veel vertrouwen gegeven om de schouders eronder te zetten en ervoor te gaan.”
Margreet merkt dat deze manier van werken goed bij haar school en team past. In de toekomst wil ze dan ook op dezelfde weg doorgaan. “Wij doen veel aan monitoring en we zien positieve effecten. En mocht uit de eindmonitoring blijken dat de resultaten toch tegenvallen, dan zegt mijn gevoel dat we goed in staat zijn dit op te pakken. Corona heeft ervoor gezorgd dat ik het onderwijs met andere ogen ben gaan bekijken. Werken op een school lijkt soms meer op crisismanagement. Terwijl het zo leuk is om in het basisonderwijs te werken. Het is jammer dat zo weinig mensen dat inzien. Maar het is echt de leukste baan van de wereld, en als je het goed doet heb je echt een heel leuk publiek.”
