De kracht van cultuur en creativiteit bij Archipel kindcentrum Element
Archipel kindcentrum Element in Middelburg startte al in 2020 met het project ‘GO!’, in samenwerking met Kinderopvang Walcheren, Cultuurkwadraat, Kunsteducatie Walcheren (KEW), Skills & Control en Sportbuurtwerk. In het programma staat de groei en ontwikkeling van ieder afzonderlijk kind centraal. Met als doel gelijke kansen te bieden aan alle kinderen in de wijk Dauwendaele die naar het Element gaan, en hun talenten te ontdekken. Het programma draagt ook bij aan de ontwikkeling van 21e-eeuwse vaardigheden.
In deze serie interviews gaan we met scholen in het funderend onderwijs in gesprek over inzet van de interventie cultuureducatie. Waarom hebben ze gekozen om cultuureducatie op te nemen in hun schoolprogramma en hoe geven ze hier invulling aan? Met wie werken zij samen? En welke effecten zien ze bij de leerlingen?
Talenten ontdekken
Archipel kindcentrum Element in Middelburg startte al in 2020 met het project ‘GO!’ in samenwerking met Kinderopvang Walcheren, Cultuurkwadraat, Kunsteducatie Walcheren (KEW), Skills & Control en Sportbuurtwerk. In het programma staat de groei en ontwikkeling van ieder afzonderlijk kind centraal. Met als doel gelijke kansen te bieden aan alle kinderen in de wijk Dauwendaele die naar het Element gaan, en hun talenten te ontdekken. Het programma draagt ook bij aan de ontwikkeling van 21e-eeuwse vaardigheden.
Het project ‘GO’! wordt met de NP Onderwijsgelden gefinancierd en de lessen vinden zowel tijdens als na schooltijd plaats . Als Walcherse uitvoeringspartner van Cultuurkwadraat heeft KEW professionals aangedragen voor de verschillende cultuuractiviteiten, zoals dans, drama, muziek en beeldende vorming.
Verlengde schooldag
Chantal Oude Elferink is directeur van het Element: “Het idee van een verlengde schooldag speelde al langer. Vooral tijdens de lockdown zaten kinderen thuis en kregen we vaak de vraag of ze naar school mochten komen. Voor ons is het schoolse en de veiligheid binnen school heel belangrijk. Voor kinderen die echt in een uitzichtloze situatie zaten en kinderen van wie de ouders werkten, konden we de school open houden. Het overkoepelend orgaan Cultuurkwadraat zorgt samen met de verschillende Zeeuwse regiopartners voor het verankeren van cultuureducatie in Zeeland. Samen met de Walcherse uitvoeringspartner van Cultuurkwadraat, KEW, zijn we hier op school van start gegaan.”
Duurzaam cultuuronderwijs
De inzet van co-teaching zowel binnen als buiten de school is erg waardevol. Door de samenwerking van de kunstvakdocenten en cultuurprofessionals via KEW met de kinderopvang en de inzet van pedagogische medewerkers onder schooltijd wordt het cultuuronderwijs namelijk duurzaam.
Chantal: “Daarmee maak je het verschil. De pedagogische medewerkers maken een extra slag doordat zij zien wat er gebeurt in de lessen en na schooltijd. Dat koppelen ze weer terug aan de leraar. In die samenwerking met de kinderopvang kunnen wij financieel een stukje helpen. Die combinatieslag samen met de NP Onderwijs-gelden zorgen ervoor dat dit project helemaal rond is. Heel mooi dat je die combinatie kunt maken.”
Muzieklessen
Chris Smith geeft workshops muziek voor het project ‘GO!’. Als cultuurprofessional heeft hij zich de laatste jaren vooral toegespitst op het lesgeven. Als hiphopliefhebber en autodidact houdt hij in zijn muzieklessen niet vast aan traditionele methodes maar stimuleert hij leerlingen om zelf op onderzoek te gaan. Met creatieve tools vormt hij lessen over bijvoorbeeld percussie en ritme, waarbij het leren in groepsverband centraal staat.
“De uitdaging die ik nu in mijn lessen ervaar is dat sommige kinderen, al twee jaar lang, helemaal niet in aanraking zijn gekomen met het creatieve, niet alleen muziek, maar überhaupt creatief kunnen denken,” vertelt Chris. “Kinderen zitten na de schoolsluiting weer met elkaar in de klas en beleven hoe het is om te delen en voelen. Wat er gebeurt als je muziek met elkaar maakt? Daarin is de uitdaging hoe je je moet gedragen als je met elkaar muziek gaat maken, wat is luisteren? Hoe reageer je op elkaar? Die basisvaardigheden moet je nu weer implementeren en dat is soms echt een uitdaging. Bovendien hebben kinderen ook behoefte aan fysiek contact en persoonlijke aandacht. Dat gevoel van samen muziek maken beleef je niet achter een tablet.”
Effecten cultuureducatie
Chantal ziet heel brede en diverse effecten bij haar leerlingen. In de omgang met elkaar, zoals samen plezier hebben en rekening houden met elkaar, en in zelforiëntatie en de ontwikkeling van bepaalde motorische vaardigheden. Maar ook in executieve functies als taken weten te plannen, voor te bereiden en af te maken. Veel leerlingen moeten echt weer wennen aan de dynamiek op school na de periodes van thuisonderwijs.
“We leven in een wijk waar best wel veel problemen zijn wat betreft criminaliteit en huisvesting en waar goed gebruik wordt gemaakt van de voedselbank. Het is zo fijn dat kinderen hier ook gewoon ’s middags op school kunnen blijven en kunnen ontdekken waar hun talenten liggen en wat ze leuk vinden. Waar ze anders misschien niet achter zouden komen.”
Chris herkent dit: “De wijk is echt een afspiegeling van de maatschappij en heel divers. Dat is ook de toekomst in mijn ogen. Dat maakt de les ook divers en spannend. Het is niet allemaal even braaf. Er zit soms een ruw randje aan. Creatief zijn en met muziek bezig zijn, daar zit ook een ruw randje aan, samen zoek je die spanning op. Ik hoop dat ze van mijn lessen onthouden hoe leuk het proces was. Ik werk niet naar een verplicht toneelstuk toe. Dat is een beetje een ouderwetse manier van cultuureducatie die gelukkig steeds meer verdwijnt. Voor mij is het proces belangrijk. Als ik merk dat de docenten en kinderen onthouden hoe leuk ze het hadden, dan ben ik daar blij mee.”
Kracht van cultuur en creativiteit
Chris hoopt dat de leerlingen lessen trekken uit zijn muziekworkshops die ze ook kunnen gebruiken tijdens de kernvakken op school. En dat de lessen bijdragen aan worden wie je bent. Dat is ook later van belang als je kiest voor een beroep: “Al is er maar één leerling die daadwerkelijk iets gaat doen met muziek. Dan hoop ik dat de rest alsnog iets mee heeft gekregen over vrij kunnen denken, je oogkleppen afdoen en zien hoe het is om creatief te zijn. En dat ze diezelfde mentaliteit later implementeren in hun werk als timmerman of kok. Als die kinderen dat mee kunnen krijgen, dan is dat te gek. Muziek is dan de tool. En dat is de kracht van cultuur en creativiteit.”
Vervolg programma
Wat betreft Sanny Ensing (KEW/Cultuurkwadraat) is dat ook de meerwaarde van het inzetten van cultuuronderwijs op school. “Dat leerlingen hun eigen talenten kunnen ontdekken en een andere blik kunnen vormen, hun creativiteit en out-of-the-box denken kunnen ontwikkelen. Door betekenisvolle cultuureducatie in te bedden in de dagelijkse praktijk op school kunnen we deze cultuureducatie verduurzamen.”
Chantal stemt in: “We hopen de schoolplannen in samenwerking met Cultuurkwadraat en KEW vervolg te kunnen geven, ook wanneer het NP Onderwijs straks stopt. En voor alle andere scholen die nog twijfelen om cultuureducatie in te zetten: het is een kwestie van de juiste mensen vinden, een goede overlegstructuur en dan gewoon starten!”
